Category Finanse

W literaturze ekonomicznej występuje często pojęcie kursu walutowego równowagi. Używane jest w dwóch znaczeniach. Pierwsze odnosi się do sytuacji, w których kurs walutowy wyrównuje podaż na waluty obce na krajowym rynku walutowym z popytem na nie. Ze względu na to, że współczesne gospodarki rynkowe charakteryzują się znacznym stopniem ingerencji państwa w stosunki gospodarcze z zagranicą, trudno uznać, że kurs walutowy w sposób właściwy wyraża relacje podaży do popytu.

Porównanie danych zawartych w tabeli 3 z danymi zawartymi w tabeli 2, przedstawiającymi strukturę walutową rezerw dewizowych, pozwala stwierdzić, że proces dywersyfikacji zarówno walut rezerwowych w sferze oficjalnej, jak i walut lokacyjnych w sferze prywatnej postępował mniej więcej równolegle i że zakres tego zjawiska w pierwszych latach osiemdziesiątych jest mniej więcej wyrównany. W charakterze głównych walut lokacyjnych stosowanych przez banki handlowe składające sprawozdania do BIS (jak wynika z danych tabeli 3) występowały głównie dolar USA, marka FRN i frank szwajcarski. Dało się zauważyć w latach 1974-1983 wzrost roli jena japońskiego i funta szterlinga jako walut lokacyjnych. Pozycja franka szwajcarskiego jako waluty lokacyjnej uległa w omawianym okresie znacznym wahaniom.

W miarę rozwoju gospodarczego clearingi dwustronne stawały się hamulcem wzrostu obrotów handlu zagranicznego, ponieważ z reguły ograniczały poziom wymiany handlowej do możliwości eksportowych słabszego partnera.

Wśród innych stref walutowych należy wymienić te strefy, które mogą powstać dopiero w następnym stuleciu. Mam tu na myśli strefę waluty Chińskiej Republiki Ludowej oraz Indii. Możliwości powstania w przyszłości strefy waluty ChRL i Indii będą zależeć od wzrostu roli tych krajów w międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Jak dotychczas są to kraje rozwijające się, których jedynym ważnym atutem jest ogromny pootencjał ludności. Przemiany gospodarcze mogą z czasem doprowadzić je do rzędu krajów rozwiniętych. Teoretycznie taka możliwość istnieje. Jeśli waluty tych krajów staną się wymienialne, wówczas mogą one znaleźć zastosowanie w systemie wielodewizowym, głównie w charakterze walut transakcyjnych, a w mniejszym stopniu w charakterze walut rezerwowych. Rupia indyjska już teraz jest częściowo walutą transakcyjną w handlu zagranicznym Indii.

Opierając się na kryterium czasu trwania systemu kursów walutowych można wyodrębnić dwie grupy: 1) kursy stałe !2) kursy zmienne. Do kursów stałych zalicza się kursy stałe krótkookresowe (pełzające), kursy stałe o szerokiej marży wahań wokół parytetu (lub kursu centralnego) oraz sztywne kursy walutowe. Do kursów zmiennych zalicza się kursy wolnorynkowe i płynne. Istotną cechą kursów stałych odróżniającą je od kursów płynnych jest to, że pierwsze z nich ustalane są przez władze walutowe, które zobowiązane są do obrony ich poziomu. Drugie natomiast nie są ustalane przez państwo i jego władze walutowe nie mają obowiązku obrony takiego kursu waluty krajowej.

Cenami na rynku walutowym są kursy walut. Należy zaznaczyć, że kurs jednej waluty do drugiej może być różnicowany w zależności od rodzaju dewiz: np. w Nowym Jorku kurs funta angielskiego otrzymanego bankowym przekazem telegraficznym będzie wyższy niż otrzymanego zwykłym przekazem bankowym przesłanym pocztą lotniczą. Ponadto odróżnia się tzw. kurs kupna (buyer’s rate) i kurs sprzedaży (seller’s rate). Banki handlowe i brokerzy pobierają przy transakcji kupna-sprzedaży walut marżę stanowiącą różnicę między kursem kupna i sprzedaży. Jeżeli np. bank niemiecki podaje, że kurs marki RFN wynosi 1 USD = 1,8900-1,8925 DM, to oznacza, że kupuje on dolary po kursie 1 USD = 1,8900 DM, a sprzedaje je po kursie 1 USD = 1,8925 DM. Jego marża wynosi w tym przypadku 0,0025 DM na każdym kupionym i sprzedanym dolarze. W przypadku jednego dolara jest ona stosunkowo mała, ale przy dużych obrotach może zapewnić bankowi znaczny zysk, ponieważ koszty własne banku związane z przeprowadzaniem operacji walutowych nie są z reguły zbyt wysokie. Dla podmiotów gospodarczych dokonujących wymiany walut za pośrednictwem banków handlowych marża pobierana przez banki jest dodatkowym kosztem.

Podział ograniczeń wymienialności w zależności od podmiotu, tj. posiadacza walut lub dewiz, służy za podstawę wyodrębnienia wymienialności zewnętrznej i wewnętrznej. Wymienialność zewnętrzna, jak już zaznaczono, występuje wówczas, gdy jest zagwarantowana wyłącznie nierezydentom. Oznacza ona prawo cudzoziemców do wymiany w dowolnym czasie na inną walutę waluty (dewiz) danego kraju, uzyskanej w wyniku eksportu lub z tytułu należności nabytych w inny sposób.

Stopniowo wyemancypował się on ze swych początkowych kształtów i stał się trwałym elementem międzynarodowych stosunków finansowych. Okazało się, że rynek ten może równie dobrze funkcjonować bez deficytów bilansu płatniczego USA.

ESW dysponuje trzema rodzajami kredytów: kredytami bieżącymi udzielanymi na interwencje banków centralnych (o których już była mowa), krótkoterminową pomocą walutową i średnioterminową pomocą finansową. Wszystkie te mechanizmy kredytowe funkcjonują w ramach EFWW. W końcowym etapie ESW mogą być one połączone w jeden fundusz, tj. w Europejski Fundusz Walutowy, który ma zastąpić istniejący dotychczas ESW.

Z powyższych wywodów wynika, że wprowadzenie wymienialności waluty krajowej jest możliwe w określonych warunkach. Nie można jednak podchodzić bezkrytycznie do postulatu wprowadzenia wymienialności waluty i tylko wychwalać jej zalety, pomijając ewentualne skutki negatywne, które może ona przynosić w określonych warunkach. Trzeba zatem dokonać przed podjęciem decyzji o wprowadzeniu wymienialności waluty narodowej analizy korzyści i strat z tytułu stosowania alternatywnych mechanizmów protekcji gospodarki i alokacji zasobów dewizowych, jakimi rozporządza dany kraj. Z danych dotyczących wymiany międzynarodowej widać wyraźnie, że w międzynarodowym podziale pracy udział krajów o walucie wymienialnej wzrósł w większym stopniu niż krajów o walucie niewymienialnej.