Category Finanse

Globalny zasięg dolara amerykańskiego to zjawisko, które wystąpiło po drugiej wojnie światowej. Nikt tego oficjalnie nie zadekretował. Stany Zjednoczone były przez wiele lat światowym mocarstwem ekonomicznym I militarnym. Gospodarka USA miała ogromną przewagę technologiczną nad innymi gospodarkami krajów kapitalistycznych. Dolar amerykański był walutą wymienialną. Czynniki te sprawiły, że dolar zdobył ogromną przewagę nad innymi walutami. Nie było przez długi okres i nie ma dotychczas poważniejszej alternatywy wobec niego jako czołowej waluty świata kapitalistycznego. Zagrożenia takiego nie stwarzają Specjalne Prawa Ciągnienia ani nie stworzą prawdopodobnie wspólne waluty ugrupowań integracyjnych.

Ciekawe zjawiska występują w strukturze walutowej importu światowego. Jednym z nich jest to, że w pięciu najbardziej rozwiniętych krajach (Francja, RFN, Włochy, Japonia, Wielka Brytania) udział waluty narodowej kraju importera jako waluty transakcyjnej jest mniejszy niż w przypadku eksportu tych krajów, a jedynie odnośnie do USA relacja ta jest odmienna (patrz tabela 6). Inną charakterystyczną cechą struktury walutowej importu krajów uprzemysłowionych jest wyższy udział dolara USA w ich imporcie niż w eksporcie. Przyczyną tego zjawiska jest znacznie większy w całości importu tych krajów udział importu z krajów OPEC i krajów rozwijających się. Waluty krajów importerów jako waluty transakcyjne stosowane są tylko w około 30% importu krajów rozwiniętych. Wyjątek stanowią tu USA, RFN i Francja: udział walut narodowych tych krajów jako walut transakcyjnych w ich imporcie przekraczał w 1988 roku 48%.

Międzynarodowy rynek kredytowy stanowi n ie ty I ko ważne źródło finansowania przebiegu procesów gospodarczych i inwestycji w gospodarce rynkowej, ale jest również – co należy podkreślić z naciskiem – najważniejszym instrumentem transformacji oszczędności w inwestycje w skali narodowej i regionalnej oraz częściowo w skali międzynarodowej. Oszczędności przedsiębiorstw w formie amortyzacji i nierozdzielonych zysków są ważnymi źródłami samofinansowania, które jest obok rynku kredytowego drugim elementem finansowania inwestycji. Proporcje finansowania inwestycji ze środków rynku kredytowego oraz w drodze samofinansowania są w różnych krajach zróżnicowane. Zależą one od polityki podatkowej stosowanej w odniesieniu do zysków przedsiębiorstw, sposobów naliczania amortyzacji i polityki rozwojowej przedsiębiorstw i wielkich korporacji międzynarodowych.

Istniały bezpośrednie i pośrednie przyczyny, które doprowadziły do upadku systemu dewizowo-złotego w marcu 1973 r. Bezpośrednimi przyczynami była zależność wzrostu podaży waluty międzynarodowej od rozmiarów deficytu bilansu płatniczego USA oraz to, że system ten nie zabezpieczał krajów członkowskich przed kryzysem zaufania do dolara USA czy Innej waluty międzynarodowej. Ponadto trzeba tu jeszcze wspomnieć o tym, że system ten nie dawał możliwości dostosowania podaży rezerw walutowych do potrzeb wymiany międzynarodowej. Przyczynami pośrednimi było to, że zasady wyrównywania bilansu płatniczego przewidywały duże ograniczenia w stosowaniu restrykcji i zmian kursów walut. Powodowały one nadmierny popyt na waluty międzynarodowe potrzebne na sfinansowanie deficytu bilansu płatniczego i nie zapewniały jego dyscypliny. Zamiast usuwania tego deficytu znacznie częściej uciekano się do jego finansowania: duże możliwości finansowania deficytu miały USA i Wielka Brytania. Ponadto utrzymująca się inflacja wzmagała popyt na rezerwy walutowe. Pozwalało to USA, w sytuacji niedostatecznej podaży złota, zwiększyć podaż dolarów na rynkach zagranicznych. Główną przyczyną upadku systemu dewizowo-złotego było zawieszenie wymienialności dolara amerykańskiego na złoto w dniu 15 sierpnia 1971 r.

Do środków korygujących obroty wewnętrzne, a przede wszystkim handel zagraniczny, należy zaliczyć: 1) subwencje eksportowe, wypłacane eksporterom ze środków budżetowych oraz 2) ograniczenie wydatków na import (za pomocą podwyżki ceł, ustalania kontygentów ilościowych na import różnych towarów oraz za pomocą licencji importowych, a także poprzez obowiązek deponowania pewnej sumy w banku w związku z zamierzonym importem).

Jako agent Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej, BIS wykonuje zadania związane z: 1) funkcjonowaniem Europejskiego Systemu Walutowego (rejestracja w ECU wynikających z interwencji kursowych pożyczek i należności wobec Funduszu banków centralnych uczestniczących w mechanizmie kursowym, realizacji operacji tworzenia, wykorzystywania i oprocentowania ECU, zapis w księgach Funduszu operacji w ramach pomocy krótkoterminowej) oraz 2} realizacją transakcji finansowych wynikających z operacji pożyczkowych przeznaczonych na poprawę stanu bilansów płatniczych krajów EWG.

Głównymi kredytobiorcami były kraje wysoko rozwinięte. Przypadło na nie w 1987 r. 82% całości emitowanych obligacji i zaciągniętych kredytów. Największymi kredytobiorcami w tej grupie krajów w roku 1987 były: Japonia (46,5 mld doi.), USA (45,7 mld doi.), Wielka Brytania (33 mld doi.), Francja (15,7 mld doi.), Włochy (13,5 mld doi.), Australia (12,9 mld doi.), Kanada (11,3 mld doi.) oraz RFN (10,5 mld doi.).

O sytuacji na międzynarodowym rynku walutowym decydowały niezliczone jednostkowe transakcje kupna-sprzedaży walut. Duży wpływ wywierała na nią kondycja ekonomiczna krajów o walutach rezerwowych, transakcyjnych, lokacyjnych i (w przypadku dolara USA) interwencyjnych. Wywierały na nią znaczny wpływ również takie czynniki, jak stan bilansu handlowego i płatniczego, deficyty budżetowe, wysokość stóp procentowych i stóp inflacji w poszczególnych krajach oraz szereg czynników niewymiernych, takich chociażby, jak sytuacja polityczna czy też optymistyczne bądź pesymistyczne oceny międzynarodowych kół gospodarczych i finansowych stanu koniunktury w danym kraju.

W rozdziale drugim naświetlono szczegółowo pozycję poszczególnych walut wymienialnych jako walut rezerwowych, interwencyjnych, lokacyjnych i transakcyjnych. Zwrócono uwagę na fakt umiędzynarodowienia jena japońskiego. Proces ten wystąpił już w latach siedemdziesiątych i pogłębił się w latach osiemdziesiątych. Umiędzynarodowienie jena znajduje wyraz we wzroście jego roli jako waluty rezerwowej i lokacyjnej. Jest to wynikiem wzrostu pozycji Japonii w międzynarodowych stosunkach gospodarczych i finansowych. Duży wpływ na umiędzynarodowienie jena miała polityka gospodarcza i walutowa Japonii oraz szybko rozwijający się japoński rynek kredytowy, który stał się w latach osiemdziesiątych jednym z najważniejszych (obok rynku londyńskiego i nowojorskiego) ośrodków międzynarodowego rynku kredytowego. Polityka walutowa stała się ważnym instrumentem polityki ekonomicznej Japonii, mającej na celu wzrost ekspansji gospodarczej tego kraju w świecie oraz tworzenie wewnętrznych warunków do rozwoju gospodarczego1. Jen odgrywa taką rolę w Azji jak marka RFN w Europie8.

Z punktu widzenia terminu, w którym opcja może być wykonana, rozróżnia się opcje typu europejskiego i amerykańskiego. Pierwsze z nich mogą być realizowane tylko w terminie wygaśnięcia opcji, drugie – w dowolnym terminie przed wygaśnięciem opcji.