Category Finanse międzynarodowe

Umożliwił on w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych finansowanie deficytów bilansów płatniczych krajów importerów ropy naftowej, a więc krajów rozwiniętych i rozwijających się, nie będących członkami OPEC. Był on ważnym ogniwem „recyrkulacji” petrodolarów od krajów OPEC do gospodarek krajów uprzemysłowionych i ich rynków kredytowych. Elastyczność tego rynku i panująca na nim swoboda sprawiała, że w okresach niepokojów walutowych wpływał on zaburzająco na kursy walut wymienialnych, używanych jako eurowaluty. Określany jest on często mianem wrażliwego odcinka frontu walutowego.

Drugą co do ważności walutą interwencyjną stała się na początku lat siedemdziesiątych marka RFN. Według oceny Niemieckiego Banku Federalnego, udział tej waluty w operacjach interwencyjnych zbliżony jest do udziału tej waluty w rezerwach walutowych świata3. Należy podkreślić, że obok dolara USA marka RFN jest główną walutą interwencyjną w ESW.

Skutki spekulacji walutowej dla gospodarki narodowej mogą być zarówno pożyteczne, jak też szkodliwe, zależnie od okoliczności. Jeżeli pomiędzy różnymi rynkami występują różnice w wysokości stóp procentowych, to arbitraż procentowy prowadzi do zmniejszenia tych różnic i jest gospodarczo użyteczny. Mogą być jednak sytuacje wyjątkowe, gdy np. rząd danego kraju prowadzi politykę obniżki lub podwyżki wewnętrznej stopy procentowej. Każda spekulacja ułatwiająca arbitraż procentowy będzie traktowana w tej sytuacji jako szkodliwa, jeżeli np. prowadzi ona do obniżki stopy procentowej, gdy władze wewnętrzne dążą do jej podwyżki i odwrotnie. Interes arbitrażystów i spekulantów będzie tu sprzeczny z interesem gospodarki narodowej jako całości.

Jednym z podstawowych warunków wprowadzenia wymienialności waluty krajowej jest istnienie długofalowej równowagi w gospodarce, tj. równowagi wewnętrznej i zewnętrznej (bilansu płatniczego). Kraj zamierzający wprowadzić wymienialność swej waluty, powinien dysponować odpowiednim potencjałem gospodarczym, elastyczną strukturą produkcji i racjonalną polityką gospodarczą. Chodzi tu o taką strukturę produkcji, w której występują wyspecjalizowane sektory eksportowe. Eksport tego kraju powinien być zróżnicowany i konkurencyjny na rynkach zagranicznych. W przypadku, gdy występuje niekorzystny dla kraju wzrost cen importowych, kraj taki powinien mieć możliwość substytucji importu produkcją krajową. Wystąpienie powyższych warunków stanowi ważny czynnik ochrony gospodarki krajowej przed negatywnymi wpływami zmian zewnętrznych w długim okresie. Zróżnicowana struktura eksportu sprawia, że spadek popytu na część towarów eksportowych danego kraju jest kompensowany wzrostem popytu na inne wyroby eksportowe. Duża konkurencyjność eksportu daje ponadto możliwość przesuwania towarów między rynkiem wewnętrznym i zagranicznym, co oznacza, że gospodarka krajowa może nie ponosić skutków spadku popytu na znaczną część eksportu.

W zakresie kursów walut plan Wernera przewiduje podjęcie w pierwszym etapie tworzenia unii przedsięwzięć, których realizacja ma być każdorazowo uzależniona od uzyskanych wyników poprzednich przedsięwzięć, tak aby przebieg procesów w tej dziedzinie mógł być stale dopasowywany do danych okoliczności. Już na początku pierwszego etapu banki centralne powinny tytułem próby w drodze uzgodnionego działania – zawęzić marże wahań kursów walut krajów członkowskich, a po upływie okresu próbnego zafiksować urzędowo zwężenie tych marż, posługując się coraz częściej swoimi walutami interwencyjnymi, zastępującymi w tej funkcji dolara amerykańskiego.

Trzeba zaznaczyć, że w połowie 1987 r. dzienne nominalne obroty na rynku futures indeksów kursów akcji były półtora raza większe niż obroty na NYSĘ. Dodać należy, że rynki futures były kształtowane przez posiadaczy wielkich pakietów akcji w ramach przyjętych przez nich strategii rynkowych. Polegały one m.in. na automatycznym zakupie akcji w przypadku wzrostu ich kursów i automatycznej sprzedaży w przypadku ich spadku. Taka właśnie niezwykle duża i skoncentrowana sprzedaż miała miejsce 19 i 20 października 1987 r., co pociągnęło za sobą gwałtowny spadek kursów akcji na rynku bieżącym. Rujnujący wpływ na rynek akcji miały transakcje opcyjne na akcje i indeksy kursów akcji, może nawet w większym stopniu niż transakcje futures.

Umowa o MFW ustaliła główne zasady polityki walutowej krajów członkowskich. Dotyczyły one kursów walut, reguł dostosowawczych w przypadku pojawienia się nadmiernych deficytów i nadmiernych nadwyżek bilansów płatniczych, reguł dotyczących wymienialności walut oraz zasad współpracy banków centralnych. Zasady te były później pragmatycznie rozwijane i modyfikowane pod wpływem zmian w gospodarce światowej. W pierwotnym brzmieniu statut MFW przewidywał następujące środki mające na celu utrzymanie stabilności walut i dotyczące wyrównywania bilansów płatniczych:

Rynek eurowalut, którego głównym członem jest rynek eurodolara, stanowi pewien fenomen bankowy i finansowy. Jest to w istocie rynek przez nikogo nie kontrolowany. Jego charakterystyczną cechą jest eksterytorialność operacji bankowych. Gwarantuje mu ona pełną swobodę działania i apolityczność. Niezawodność zasad współpracy eurobanków operujących na tym rynku oparta jest zarówno na klauzulach prawnych, jak i na poczuciu dużej solidarności. Eurobanki gwarantują pożyczkobiorcom i depozytariuszom korzystniejsze warunki pośrednictwa finansowego w porównaniu z bankami handlowymi operującymi na narodowych rynkach kredytowych. Stosowały one w praktyce niższe marże między stopami oprocentowania depozytów a stopami oprocentowania kredytów.

Uważny czytelnik mógł się już zorientować po przeczytaniu rozdziałów VI11-XII niniejszej książki, że główne centra finansowe świata znajdują się w Ameryce Północnej, Europie Zachodniej i w Azji. Nie ma jednoznacznych kryteriów, na podstawie których można byłoby dokonać zaszeregowania poszczególnych centrów finansowych i ocenić ich rolę oraz rangę w międzynarodowym obrocie gospodarczym i finansowym.

Wyrażenie „podatek wyrównawczy” zostało użyte dlatego, że w czasie jego wprowadzenia stopy procentowe w USA były znacznie niższe niż w innych wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych. To skłaniało zagraniczne osoby fizyczne i prawne do zaciągania pożyczek na amerykańskim rynku kapitałowym. Potem stopy procentowe w USA wzrosły bardziej niż w innych krajach. Do momentu ich wzrostu było jasne, że podatek wyrównawczy był tylko rodzajem kontroli dewizowej.