Umowa o MFW ustaliła główne zasady polityki walutowej krajów członkowskich. Dotyczyły one kursów walut, reguł dostosowawczych w przypadku pojawienia się nadmiernych deficytów i nadmiernych nadwyżek bilansów płatniczych, reguł dotyczących wymienialności walut oraz zasad współpracy banków centralnych. Zasady te były później pragmatycznie rozwijane i modyfikowane pod wpływem zmian w gospodarce światowej. W pierwotnym brzmieniu statut MFW przewidywał następujące środki mające na celu utrzymanie stabilności walut i dotyczące wyrównywania bilansów płatniczych:

Ze względu na duże znaczenie kursu walutowego dla gospodarki narodowej jest on przedmiotem bacznej obserwacji krajowych władz walutowych. Władze te prowadzą politykę walutową, której najważniejszym instrumentem jest kurs waluty. Starają się one utrzymywać go na poziomie uważanym za pożądany czy optymalny w danych warunkach rynkowych. Prawidłowy kurs waluty (jak się podkreśla w literaturze ekonomicznej) występuje z reguły wtedy, gdy spełnia on wymóg utrzymania równowagi bilansu płatniczego w dłuższym okresie i sprzyja podnoszeniu efektywności i sprawności całej gospodarki narodowej. Kurs waluty jest wyrazem dynamiki gospodarczej danego kraju wobec świata zewnętrznego. Do wyciągnięcia takiego wniosku upoważnia powojenna historia krajów uprzemysłowionych, w szczególności Niemiec i Japonii, których waluty były wielokrotnie rewaluowane.

Rynek eurowalut, którego głównym członem jest rynek eurodolara, stanowi pewien fenomen bankowy i finansowy. Jest to w istocie rynek przez nikogo nie kontrolowany. Jego charakterystyczną cechą jest eksterytorialność operacji bankowych. Gwarantuje mu ona pełną swobodę działania i apolityczność. Niezawodność zasad współpracy eurobanków operujących na tym rynku oparta jest zarówno na klauzulach prawnych, jak i na poczuciu dużej solidarności. Eurobanki gwarantują pożyczkobiorcom i depozytariuszom korzystniejsze warunki pośrednictwa finansowego w porównaniu z bankami handlowymi operującymi na narodowych rynkach kredytowych. Stosowały one w praktyce niższe marże między stopami oprocentowania depozytów a stopami oprocentowania kredytów.

Dolar USA jako waluta rezerwowa, interwencyjna, lokacyjna i transakcyjna przenika do najważniejszych dziedzin międzynarodowych stosunków gospodarczych i finansowych. Nawet w krajach postsocjalistycznych dolar USA jest cenioną i poszukiwaną walutą obcą. Na międzynarodowym rynku walutowym, kredytowym i na eurorynkach większości operacji dokonuje się w dolarach USA bądź w eurodolarach. Upoważnia to do wysunęcia wniosku o istnieniu pewnego fenomenu, który można określić mianem „dolaryzacji” gospodarki światowej. Ta „dolaryzacja” występuje zarówno w międzynarodowym systemie walutowym, gdzie dolar USA, po wyparciu złota z tego systemu, stał się główną walutą międzynarodową, jak i na wspomnianych powyżej rynkach finansowych, bez których istnienia współczesna gospodarka światowa nie mogłaby się dobrze rozwijać. To dolar USA i inne waluty wymienialne utrzymują świat kapitalistyczny w ciągłym ruchu.

Uważny czytelnik mógł się już zorientować po przeczytaniu rozdziałów VI11-XII niniejszej książki, że główne centra finansowe świata znajdują się w Ameryce Północnej, Europie Zachodniej i w Azji. Nie ma jednoznacznych kryteriów, na podstawie których można byłoby dokonać zaszeregowania poszczególnych centrów finansowych i ocenić ich rolę oraz rangę w międzynarodowym obrocie gospodarczym i finansowym.

Wyrażenie „podatek wyrównawczy” zostało użyte dlatego, że w czasie jego wprowadzenia stopy procentowe w USA były znacznie niższe niż w innych wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych. To skłaniało zagraniczne osoby fizyczne i prawne do zaciągania pożyczek na amerykańskim rynku kapitałowym. Potem stopy procentowe w USA wzrosły bardziej niż w innych krajach. Do momentu ich wzrostu było jasne, że podatek wyrównawczy był tylko rodzajem kontroli dewizowej.

Miejsce do spekulacji walutowej pozostawia tylko taka sytuacja, gdy pozycja danej waluty na rynku dewizowym nie jest ustabilizowana, tj. gdy uważa się, iż ze względu na utrzymującą się od dłuższego okresu sytuację płatniczą kurs danej waluty jest zbyt niski lub zbyt wysoki. Narzędziem operacji walutowych są swapy walutowe z zastosowaniem transakcji terminowych2. W sytuacji, gdy różnica kursu spot i forward (bieżącego i terminowego) jest niewielka, transkacje walutowe realizuje się zazwyczaj bez zabez-

Według W. M. Cordena, integracja walutowa zawiera dwa składniki: unię kursową oraz zintegrowany rynek kapitałowy2. Unia kursowa oznacza trwale usztywnione kursy walut między krajami unii, przy czym kursy te mogą się zmieniać wobec krajów spoza unii. Definicja W. M. Cordena zawiera nie tylko pojęcie integracji walutowej, ale i część składową integracji finansowej, jaką stanowi zintegrowany rynek kapitałowy.

„Postanowienia artykułu VIII o zobowiązaniu do niestosowania restrykcji w odniesieniu do płatności związanych z bieżącymi transakcjami międzynarodowymi dotyczą docelowo wszystkich krajów członkowskich MFW. Mocy wiążącej nabierają jednak w stosunku tylko do tych krajów, które akceptują to zobowiązanie w sposób formalny, powiadamiając o tym Fundusz. Taka akceptacja oznacza przyjęcie raz na zawsze statusu danej waluty jako wymienialnej, niezależnie od stosowania następnie w praktyce ograniczeń, które w świetle postanowień artykułów Funduszu należy uznać za przejściowe, spowodowane okresowymi trudnościami”1.

Ogólnie można stwierdzić, że najważniejszą walutą transakcyjną o dużej przewadze nad innymi walutami na rynkach walutowych jest dolar USA. Marka niemiecka jest drugą co do rangi walutą transakcyjną. W dalszej kolejności, ustalonej tylko orientacyjnie, występują takie waluty wymienialne, jak funt angielski, jen japoński, frank szwajcarski, frank francuski i gulden holenderski. Powyższe waluty (o czym dalej będzie mowa) występują również jako waluty transakcyjne w handlu światowym.