Category Finanse

Ryzyko zmian kursów walut wywołuje więc potrzebę wcześniejszego nabywania i sprzedawania walut na rynku walutowym w zależności od zajmowania przez podmioty gospodarcze pozycji ,.krótkiej” czy „długiej” i terminów przeprowadzania odpowiednich operacji finansowych. Obok bieżącego popytu i podaży walut występuje tu również ich przyszły popyt i podaż. Stwarza to możliwości ochrony przed ryzykiem kursowym między bieżącym a przyszłym okresem. Dlatego rynek walutowy funkcjonuje w postaci kilku rynków cząstkowych (segmentów), z których najważniejszy jest bieżący rynek walutowy (spot market) i terminowe rynki walutowe (futures, forward market).

Teoria G. Casseia opiera się na twierdzeniu, że kurs walut między dwoma krajami jest zdeterminowany przez stosunek realnej siły nabywczej, jaką reprezentują waluty tych krajów. Z kolei siła nabywcza waluty w porównaniu z inną walutą wynika z różnic w poziomie cen krajowych. Siła nabywcza pieniądza, uwarunkowana poziomem cen, oznacza Mość towarów i usług, jakie można zakupić za daną jednostkę pieniądza”1.

W kwietniu 1973 r. Komisja przedłożyła Radzie Ministrów propozycje dotyczące programu działania na drugim etapie tworzenia unii gospodarczej i walutowej. Dotyczyły one dwóch głównych sfer działania: globalnego sterowania rozwojem gospodarczym we Wspólnocie oraz polityki strukturalnej. W ramach pierwszej sfery przewidziane były do realizacji szczegółowe zadania w zakresie koordynacji polityki gospodarczej, budżetowej i walutowej. W ramach drugiej sfery zawarte były propozycje działania w zakresie polityki społecznej, regionalnej, harmonizacji podatków, rynku kapitałowego, polityki przemysłowej, doprowadzenia do końca procesu tworzenia wspólnego rynku oraz budżetu wspólnoty.

W systemie waluty złotej transfer złota uruchamiał mechanizm wyrównywania bilansu płatniczego. Był to mechanizm rynkowy. W krajach o deficycie bilansu płatniczego następował spadek rezerw złota w wyniku finansowania tego deficytu. Spadek rezerw złota powodował wzrost stopy dyskontowej i redukcję dopływu pieniądza krajowego na rynek, ponieważ rozmiary kredytu były uwarunkowane stanem rezerw złota. Następował przypływ kapitałów obcych pod wpływem wzrostu stopy dyskontowej. Ulegał poprawie bilans płatniczy. Drugim czynnikiem tej poprawy był spadek dochodów, popytu i cen. Z kolei spadek cen krajowych zwiększał rentowność transakcji eksportowych. Następował wzrost eksportu i spadek importu. Z powyższego wynika, że głównymi elementami mechanizmu wyrównywania bilansu płatniczego były zmiany rezerw złota, obiegu pieniężnego, poziomu cen i kosztów krajowych oraz przepływy kapitałów.

Na rynku tym banki udzielają kredytu pod zastaw towarów {najczęściej dokumentów uprawniających do posiadania tego towaru, np. warrantów) lub papierów wartościowych. W tym sensie można mówić o rynku lombardowym na towary, metale szlachetne i papiery wartościowe. Instytucja lombardu, rozwinięta dobrze w wieku XIX, zaczęła przeżywać po drugiej wojnie światowej swój zmierzch.

W powszechnym – pisze K. Brzoska – mniemaniu spekulacja polega na chytrych, najczęściej nieuczciwych machinacjach, mających na celu po prostu osiągnięcie nieuzasadnionych, dużych korzyści materialnych. Bardzo często jest ona działalnością kryminalną lub stojącą co najmniej na pograniczu prawa. Ale nie każda spekulacja jest przestępcza i szkodliwa. W sferze działalności gospodarczej nieprzestępcza spekulacja występuje w każdym przypadku, gdy ktoś podejmuje określone działania z całą świadomością łączącego się z tym ryzyka. Określenie to jest jednak zbyt szerokie. Dla celów niniejszych rozważań ograniczyć sie można do nazywania spekulacją tych wszystkich operacji, w których strona albo godzi się świadomie z ryzykiem finansowym {chociaż ma pełną możliwość zabezpieczenia się przed nim), albo też świadomie podejmuje to ryzyko w celu osiągnięcia zysku, opierając się na przesłankach rozumowych, a nie zdając się na przypadek. Tak np. cechy spekulacji wykazuje arbitraż realizowany bez zabezpieczenia kursowego, chociaż ten, kto go uprawia zdaje sobie sprawę z ryzyka zmiany kursu waluty1. Motywem jego postępowania jest przekonanie, że w danym czasie prawdopodobieństwo zmiany kursu odnośnej waluty jest znikome, wobec czego wydaje się zbędne ponoszenie kosztów zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym. Może się on jednak pomylić i wówczas poniesie konsekwencje z tym związane. Tego rodzaju spekulacja ma miejsce z reguły w warunkach bezpieczeństwa, stabilizacji i zaufania do waluty.

Jak już zaznaczono, genezy systemu wielodewizowego należy również upatrywać w rozwoju międzynarodowego rynku kredytowego i eurorynków. Rozwój tych rynków wpłynął na szybki wzrost płynności prywatnej (aktywa zagraniczne banków handlowych), która – jak już zaznaczono – wraz z płynnością oficjalną (rezerwy walutowe) tworzą globalną płynność międzynarodowego systemu walutowego i finansowego1. Płynność oficjalna, według H. J. Witteveena, jest stopniowo przytłaczana przez olbrzymie sumy mobilnej prywatnej płynności międzynarodowej2.

Transakcje opcyjne znane były już od dawna na giełdach towarowych. Na rynkach kredytowych pojawiły się one dopiero w latach siedemdziesiątych. Aktualnie są nimi objęte takie instrumenty finansowe, jak: waluty, instrumenty kredytowe (depozyty bankowe, certyfikaty depozytowe i wszelkiego typu obligacje) oraz inne indeksy kursów akcji.

W samym traktacie rzymskim nie było żadnych postanowień o unii gospodarczej i walutowej. W miarę jednak stopniowej realizacji integracji gospodarczej w ramach EWG rosły wzajemne powiązania gospodarek narodowych krajów członkowskich, zwłaszcza po utworzeniu w roku 1968 unii celnej. Uległa też pewnemu ograniczeniu autonomia krajów członkowskich w dziedzinie polityki gospodarczej i walutowej. Narodowa polityka walutowa i pieniężno-kredytowa zaczęła stopniowo tracić swą skuteczność, m.in. w wyniku istnienia rynku eurowalut, działalności przedsiębiorstw wielonarodowych, destabilizujących efektów przepływów kapitału, wzrastającej liberalizacji międzynarodowych obrotów kapitałowych i gospodarczych oraz wzrostu powiązań ekonomicznych krajów członkowskich.

Kraje członkowskie MFW przechowują swoje rezerwy walutowe w różnych składnikach, takich jak złoto, SDR i dewizy. Do rezerw walutowych wlicza się również pozycję rezerwową tych krajów w MFW. Wartość rezerw złota od kilkunastu lat przeważnie wycenia się według londyńskiej rynkowej ceny złota’.