Monthly Archives Lipiec 2015

Jednym z podstawowych warunków wprowadzenia wymienialności waluty krajowej jest istnienie długofalowej równowagi w gospodarce, tj. równowagi wewnętrznej i zewnętrznej (bilansu płatniczego). Kraj zamierzający wprowadzić wymienialność swej waluty, powinien dysponować odpowiednim potencjałem gospodarczym, elastyczną strukturą produkcji i racjonalną polityką gospodarczą. Chodzi tu o taką strukturę produkcji, w której występują wyspecjalizowane sektory eksportowe. Eksport tego kraju powinien być zróżnicowany i konkurencyjny na rynkach zagranicznych. W przypadku, gdy występuje niekorzystny dla kraju wzrost cen importowych, kraj taki powinien mieć możliwość substytucji importu produkcją krajową. Wystąpienie powyższych warunków stanowi ważny czynnik ochrony gospodarki krajowej przed negatywnymi wpływami zmian zewnętrznych w długim okresie. Zróżnicowana struktura eksportu sprawia, że spadek popytu na część towarów eksportowych danego kraju jest kompensowany wzrostem popytu na inne wyroby eksportowe. Duża konkurencyjność eksportu daje ponadto możliwość przesuwania towarów między rynkiem wewnętrznym i zagranicznym, co oznacza, że gospodarka krajowa może nie ponosić skutków spadku popytu na znaczną część eksportu.

Międzynarodowy system walutowy obejmuje także pewne reguły i zalecenia odnoszące się do eliminowania odchyleń od stanu równowagi bilansu płatniczego oraz preferuje określone metody wyrównywania bilansu płatniczego. W międzynarodowym systemie walutowym występuje mechanizm tworzenia pieniądza światowego. Trzeba tu zaznaczyć, że tworzenie pieniądza światowego może być wynikiem żywiołowych procesów (np. produkcja złota, w systemie waluty złotej), polityki pieniężnej państw, których waluty występują także w obrocie międzynarodowym lub kontrolowanej emisji przez organizację międzynarodową (np. tworzenie Specjalnych Praw Ciągnienia przez MFW).

Bezpośredni natomiast wpływ na handel zagraniczny danego kraju wywiera poziom i tempo inflacji w kraju eksportera i importera. Znajduje ono wyraz w oferowanych cenach w eksporcie i płaconych w imporcie. Ruchy tych cen, z reguły zwyżkowe, znajdują w dalszej konsekwencji wyraz w poziomie aktywności gospodarczej danego kraju, w szczególności w sektorach nastawionych na produkcję eksportową i uzależnionych silnie od importu (np. importu surowców i paliw płynnych dla przemysłu przetwórczego). Zwyżka cen wewnętrznych w danym kraju pobudza import, osłabia natomiast eksport. Tak dzieje się we wszystkich krajach, w których występuje inflacja. Jednakże ogólny wpływ zwyżki cen wewnętrznych na strumienie handlu zagranicznego zależy w dużym stopniu od różnic w poziomie inflacji. Kraje o mniejszym tempie inflacji stają się bardziej konkurencyjne w eksporcie w porównaniu z krajami o wyższym tempie inflacji. Konieczność wzrostu konkurencyjności eksportu w kraju o relatywnie wyższym tempie inflacji wymaga wzrostu wydajności pracy w sektorach eksportowych oraz wytwarzania wyrobów na eksport, jakościowo dobrych i nowoczesnych. Eksport bowiem tych wyrobów można realizować łatwiej: względy cenowe nie odgrywają tu decydującej roli.

W najważniejszych centrach finansowych świata realizowana jest największa część transakcji międzybankowych. Te właśnie centra stanowią główne ośrodki międzynarodowego rynku finansowego. Operacje na tych rynkach dokonywane są w walutach obcych i są w zasadzie wolne od podatków i przepisów prawnych obowiązujących banki krajowe. Banki operujące na tych rynkach świadczą usługi finansowe wszystkim klientom zagranicznym, chociaż nie jest to regułą.

W zakresie kursów walut plan Wernera przewiduje podjęcie w pierwszym etapie tworzenia unii przedsięwzięć, których realizacja ma być każdorazowo uzależniona od uzyskanych wyników poprzednich przedsięwzięć, tak aby przebieg procesów w tej dziedzinie mógł być stale dopasowywany do danych okoliczności. Już na początku pierwszego etapu banki centralne powinny tytułem próby w drodze uzgodnionego działania – zawęzić marże wahań kursów walut krajów członkowskich, a po upływie okresu próbnego zafiksować urzędowo zwężenie tych marż, posługując się coraz częściej swoimi walutami interwencyjnymi, zastępującymi w tej funkcji dolara amerykańskiego.

Eurodepozyty netto (czyli bez uwzględnienia operacji międzybankowych), oceniane w 1965 r. na 65 mld dolarów, w latach następnych szybko wzrastały, osiągając w 1987 r. rekordową wysokość 2584 mld doi. Około 70-80% tych depozytów stanowiły depozyty eurodolarowe.

Trzeba zaznaczyć, że w połowie 1987 r. dzienne nominalne obroty na rynku futures indeksów kursów akcji były półtora raza większe niż obroty na NYSĘ. Dodać należy, że rynki futures były kształtowane przez posiadaczy wielkich pakietów akcji w ramach przyjętych przez nich strategii rynkowych. Polegały one m.in. na automatycznym zakupie akcji w przypadku wzrostu ich kursów i automatycznej sprzedaży w przypadku ich spadku. Taka właśnie niezwykle duża i skoncentrowana sprzedaż miała miejsce 19 i 20 października 1987 r., co pociągnęło za sobą gwałtowny spadek kursów akcji na rynku bieżącym. Rujnujący wpływ na rynek akcji miały transakcje opcyjne na akcje i indeksy kursów akcji, może nawet w większym stopniu niż transakcje futures.

Umowa o MFW ustaliła główne zasady polityki walutowej krajów członkowskich. Dotyczyły one kursów walut, reguł dostosowawczych w przypadku pojawienia się nadmiernych deficytów i nadmiernych nadwyżek bilansów płatniczych, reguł dotyczących wymienialności walut oraz zasad współpracy banków centralnych. Zasady te były później pragmatycznie rozwijane i modyfikowane pod wpływem zmian w gospodarce światowej. W pierwotnym brzmieniu statut MFW przewidywał następujące środki mające na celu utrzymanie stabilności walut i dotyczące wyrównywania bilansów płatniczych:

Ze względu na duże znaczenie kursu walutowego dla gospodarki narodowej jest on przedmiotem bacznej obserwacji krajowych władz walutowych. Władze te prowadzą politykę walutową, której najważniejszym instrumentem jest kurs waluty. Starają się one utrzymywać go na poziomie uważanym za pożądany czy optymalny w danych warunkach rynkowych. Prawidłowy kurs waluty (jak się podkreśla w literaturze ekonomicznej) występuje z reguły wtedy, gdy spełnia on wymóg utrzymania równowagi bilansu płatniczego w dłuższym okresie i sprzyja podnoszeniu efektywności i sprawności całej gospodarki narodowej. Kurs waluty jest wyrazem dynamiki gospodarczej danego kraju wobec świata zewnętrznego. Do wyciągnięcia takiego wniosku upoważnia powojenna historia krajów uprzemysłowionych, w szczególności Niemiec i Japonii, których waluty były wielokrotnie rewaluowane.

Rynek eurowalut, którego głównym członem jest rynek eurodolara, stanowi pewien fenomen bankowy i finansowy. Jest to w istocie rynek przez nikogo nie kontrolowany. Jego charakterystyczną cechą jest eksterytorialność operacji bankowych. Gwarantuje mu ona pełną swobodę działania i apolityczność. Niezawodność zasad współpracy eurobanków operujących na tym rynku oparta jest zarówno na klauzulach prawnych, jak i na poczuciu dużej solidarności. Eurobanki gwarantują pożyczkobiorcom i depozytariuszom korzystniejsze warunki pośrednictwa finansowego w porównaniu z bankami handlowymi operującymi na narodowych rynkach kredytowych. Stosowały one w praktyce niższe marże między stopami oprocentowania depozytów a stopami oprocentowania kredytów.