Proces ekonomizacji złota

W systemie waluty złotej transfer złota uruchamiał mechanizm wyrównywania bilansu płatniczego. Był to mechanizm rynkowy. W krajach o deficycie bilansu płatniczego następował spadek rezerw złota w wyniku finansowania tego deficytu. Spadek rezerw złota powodował wzrost stopy dyskontowej i redukcję dopływu pieniądza krajowego na rynek, ponieważ rozmiary kredytu były uwarunkowane stanem rezerw złota. Następował przypływ kapitałów obcych pod wpływem wzrostu stopy dyskontowej. Ulegał poprawie bilans płatniczy. Drugim czynnikiem tej poprawy był spadek dochodów, popytu i cen. Z kolei spadek cen krajowych zwiększał rentowność transakcji eksportowych. Następował wzrost eksportu i spadek importu. Z powyższego wynika, że głównymi elementami mechanizmu wyrównywania bilansu płatniczego były zmiany rezerw złota, obiegu pieniężnego, poziomu cen i kosztów krajowych oraz przepływy kapitałów.

W końcowym okresie systemu waluty złotej występował proces ekonomizacji złota. Polegał na na zastępowaniu złota innymi środkami płatniczymi, które były tylko symbolami złota i nadal były wymienialne na złoto. Substytutem złota były przede wszystkim waluty wymienialne głównych krajów kapitalistycznych, wśród których funt szterling odgrywał wiodącą rolę. Zastępowały one złoto w funkcji środka cyrkulacji, środka płatniczego i, w mniejszym stopniu, środka gromadzenia rezerw walutowych.

Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy stabilizacja walutowa w systemie waluty złotej była rezultatem przyjęcia i stosowania przez kraje reguł tego systemu, czy też wynikała z roli, jaką pełniła w ówczesnej gospodarce światowej Anglia i Bank Anglii. W systemie waluty złotej pewne funkcje pieniądza światowego zaczął pełnić funt szterling, w którym finansowano część handlu światowego. W funcie tym przechowywano część rezerw walutowych. W przypadku pojawienia się deficytu bilansu płatniczego Bank Anglii podwyższał stopę dyskontową, ściągał w ten sposób kapitały i finansował za ich pomocą nadwyżkę importową. Nie odpływało w tych warunkach złoto z Anglii. Z kolei nadwyżka bilansu handlowego Anglii była neutralizowana przez eksport kapitału z tego kraju. Jak widać z powyższego, Bank Anglii naruszał reguły systemu waluty złotej. Taka polityka pieniężna Banku Anglii redukowała w sposób istotny reguły systemu waluty złotej w gospodarce angielskiej, lecz nie ograniczała tych reguł w innych krajach. Było to możliwe, gdyż Anglia była wówczas głównym centrum finansowym świata. Napływały do niej kapitały krótkoterminowe z całego świata. Mogła ona za ich pomocą finansować deficyty swego bilansu handlowego.