Ubytek aktywów rzeczowych lub finansowych kraju

Na przykład import towarów wartości 1 miliona złotych znajduje odpowiednik albo w zmniejszeniu o taką sumę naszych rezerw zagranicznych środków płatniczych przy zapłacie gotówkowej, albo we wzroście o 1 milion złotych naszego zadłużenia za granicą przy zakupie tych towarów na kredyt. Może to znaleźć odpowiednik w transferze nieodpłatnym po stronie „Ma” bilansu, jeżeli towary te otrzymaliśmy na przykład z tytułu darowizny.

Z drugiej strony, każdy ubytek aktywów rzeczowych lub finansowych kraju wiąże się z odpowiednim wzrostem innego składnika majątkowego lub zmniejszeniem zobowiązania, a przy transakcjach nieodpłatnych – z odpowiednim transferem nieodpłatnym. Na przykład eksportowi towarów odpowiada wzrost zapasów dewiz przy sprzedaży za gotówkę lub powiększenie należności zagranicznych przy sprzedaży na kredyt. Przy spłacie dewizami kredytu otrzymanego od zagranicy zmniejszeniu zapasu dewiz odpowiada zmniejszenie zobowiązań z tytułu zadłużenia zagranicznego. Przy przesłaniu daru pieniężnego za granicę zmniejszeniu aktywów w formie zapasu dewiz odpowiada transfer nieodpłatny zapisany po stronie „Winien” bilansu płatniczego”1.

Skoro każda transakcja zagraniczna pojawia się w bilansie płatniczym w takiej samej wartości raz po stronie „Winien”, a raz po stronie „Ma”, to obie strony bilansu muszą być zawsze sobie równe. Formalnie więc bilans płatniczy jest zawsze wyrównany. Nie oznacza to jednak, że z ekonomicznego punktu widzenia jest on zrównoważony. Problem przywracania równowagi bilansu płatniczego zostanie omówiony odrębnie w tym rozdziale. Warto w tym miejscu podkreślić, że w bilansie płatniczym występują sumy pewnych rodzajów transakcji, a nie każda z nich osobno w dwóch pozycjach.

Istnieją trudności w ewidencjonowaniu transakcji zagranicznych ujmowanych w bilansie płatniczym. Transakcje te są bardzo różnorodne i dla celów analitycznych muszą być odpowiednio sklasyfikowane i pogrupowane. Międzynarodowy Fundusz Walutowy zalecił swym krajom członkowskim stosowanie w miarę jednolitych pojęć, zasad i definicji takich transakcji. Zalecenia te zawarte są w publikacji MFW z 1977 r. (czwarte wydanie) pt. Balance of Payments Manuał. Zgodnie z zaleceniami MFW, tranaskcje zagraniczne grupuje się w dwóch podstawowych częściach bilansu płatniczego: rachunku bieżącym i rachunku kapitałowym.