Category Finanse międzynarodowe

Narodowe rynki walutowe oraz pieniężne i kapitałowe obsługują częstokroć te same wyspecjalizowane banki komercyjne. Sprawna sieć telekomunikacji i łączności oraz różnice czasu między głównymi ośrodkami rynków finansowych sprawiają, że rynki te funkcjonują normalnie w ustabilizowanej sytuacji gospodarczej i walutowej swych krajów i nie sprawiają kłopotów narodowym władzom walutowym {bankom centralnym). Jednakże w przypadku zaburzeń walutowych występuje na nich zjawisko nasilonej spekulacji walutowej i masowych przemieszczeń kapitałów krótkoterminowych, które mogą zniweczyć wysiłki banków centralnych w prowadzeniu skutecznej polityki walutowej i pieniężno-kredytowej na danym etapie rozwoju koniunktury i aktywności gospodarczej.

W momentach kryzysów i depresji panującej w danej gospodarce daje się z reguły zauważyć odpływ kapitałów z rynku kapitałowego na pieniężny. Istotną rolę odgrywa tu czynnik bezpieczeństwa lokaty. Przepływ kapitału z rynku pieniężnego na kapitałowy i odwrotnie oznacza zmianę formy lokaty kapitału. Kapitał obrotowy zaczyna tu spełniać funkcje kapitału lokacyjnego i odwrotnie. Zjawisko takie występuje dosyć jaskrawo w okolicznościach, kiedy na rynku pieniężnym przedsiębiorstwa zaciągają kredyty krótkoterminowe przeznaczone na finansowanie inwestycji. Kredyty te są niejednokrotnie prolongowane, i to po kilka razy (nazywa się je kredytami rewolwingowymi), tak że w zasadzie pełnią one taką samą funkcję jak kredyty zaciągane na rynku kapitałowym na okres długoterminowy. Z tej formy finansowania korzysta często współczesne państwo burżuazyjne, kiedy konwertuje ono swoje krótkoterminowe papiery wartościowe na rynku pieniężnym. Mamy tu więc do czynienia ze zjawiskiem tzw. substytucji rynku kapitałowego przez rynek pieniężny, w węższym zaś znaczeniu – substytucji kredytu długoterminowego przez kredyt krótkoterminowy. Zjawisko to występuje w szczególności w tych okresach, kiedy bank centralny prowadzi restrykcyjną politykę kredytową, w wyniku czego następuje podrożenie kredytu długoterminowego i pojawiają się trudności w jego uzyskaniu.

Funkcjonowanie globalnego rynku finansowego opiera się w dużej mierze na wzajemnym zaufaniu jego głównych uczestników, w szczególności banków komercyjnych i dużych kredytobiorców. Banki centralne regulują tylko swe narodowe rynki walutowe, pieniężne i kapitałowe. Eurorynek pieniężny i kapitałowy nie podlega żadnej regulacji ze strony banków centralnych. Może dlatego przybrał tak duże rozmiary.

Międzynarodowy system walutowy jest konstrukcją historyczną. Obejmuje on zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych.

Rynek średnioterminowych kredytów syndykalnych stanowi aktualnie istotny segment rynku eurowalut. Pożyczkobiorcami są tu rządy, banki oraz wielkie korporacje przemysłowe. Źródłem zasilania tego segmentu rynku jest szeroki rynek depozytów krótkoterminowych. Eurobanki korzystają właśnie z dobrze funkcjonującego rynku eurodepozytów. Pozwala on im bowiem na codzienne pokrywanie niedoboru lub lokowanie nadwyżki eurowalut. Warunkiem sprawnego funkcjonowania rynku eurodepozytów jest dostęp do jego funduszy. Jeśli ten dostęp jest zapewniony, to eurobanki mogą udzielać kredytów średnioterminowych, a nawet długoterminowych (do 15 lat) i refinansować je w okresach 3-6 miesięcznych.

Dnia 2 sierpnia 1993 r. marżę wahań kursów walut wchodzących do mechanizmu kursowego ESW zwiększono do 15%. Oznacza to w istocie upłynnienie kursów tych walut. Wyjątek stanowi marka niemiecka i gulden holenderski, dla których ustanowiono maksymalną fluktuację kursu w wysokości 2,25% stóp dyskontowych wszystkich banków centralnych EWG. Zwrot sum interwencyjnych następuje w ECU, walutach krajów EWG, SDR i w innych aktywach rezerwowych. Zgodnie z decyzją gubernatorów banków centralnych krajów ESW z 18 września 1987 r., zwrot kredytów interwencyjnych może nastąpić nawet do 100% w ECU, jeżeli ta forma spłaty akceptowana będzie zarówno przez wierzycieli, jak i przez dłużników1. Na rozliczenie w złocie nie nałożono żadnych ograniczeń. Jedynym problemem przy transakcjach w złocie było uzgodnienie przez wierzyciela i dłużnika ceny złota odpowiadającej obu stronom. Ustalono, że bieżące kredyty interwencyjne (tj. kredyty przeznaczone na dokonywanie interwencji walutowych) powinny być spłacane w ciągu 45 dni od końca miesiąca, w którym dokonano interwencji. Każdy bank centralny, występujący w charakterze dłużnika, mógł uzyskać jednokrotne przedłużenie płatności o trzy miesiące. Za zgodą banku wierzycielskiego spłata kredytów interwencyjnych mogła być przedłużona o następne trzy miesiące, czyli razem sześć miesięcy. Bank wierzycielski mógł również wyrazić zgodę na przekroczenie maksymalnej kwoty zadłużenia określowej zasadami pomocy walutowej, natomiast bank dłużniczy miał zawsze możność wcześniejszej spłaty kredytów.

Można więc powiedzieć, że w powyższym przypadku spekulacja walutowa działa destabilizująco na gospodarkę i jest szkodliwa. Jeszcze bardziej niebezpieczne i destabilizujące działania mają przepływy kapitałów dokonywane za pomocą prostych switchów walutowych bez żadnego zabezpieczenia kursowego, w sytuacji paniki wywołanej zagrożeniem wielu różnych walut równocześnie, przy równoczesnej prawdopodobnej rewaluacji innych walut uznawanych za mocne. W tego rodzaju operacjach biorą udział spekulanci zawodowi i ci wszyscy, których pieczy powierzono kapitały obce, a więc banki, skarbnicy wielkich przedsiębiorstw i korporacji międzynarodowych. Zjawisko powyższe jest niebezpieczne nie tylko dla zainteresowanych krajów, ale i dla całej gospodarki światowej.

Spekulacja walutowa na rynku walutowym ma miejsce zarówno na rynku bieżącym, jak i na rynku terminowym. Jest ona ściśle związana z międzynarodowymi przepływami kapitałowymi. Obecność spekulantów, którzy angażują w terminowe operacje walutowe duże środki finansowe, jest niejako niezbędna dla sprawnego funkcjonowania tych rynków. Zapewniają oni konieczną płynność rynku walutowego.

Raport Marjolina stwierdza, że kraje EWG w tworzeniu unii gospodarczej i walutowej nie wyszły poza stan istniejący w 1969 r. kiedy to zapdła decyzja o utworzeniu tej unii. Każdy kraj, według tego raportu, próbował rozwiązywać lub przezwyciężać problemy, nie bacząc na skutki, jakie to wywrze na inne kraje EWG. Jedynie unia celna na wyroby przemysłowe okazała się pozytywnym elementem. Przyczyny niepowodzeń w tworzeniu tej unii raport Marjolina sprowadza do trzech grup: a) niesprzyjających wydarzeń, b) braku politycznej woli oraz c) niedostatecznego wyobrażenia o tym, co to jest unia gospodarcza i walutowa i jakie powinny być spełnione warunki, aby unia taka powstała i mogła funkcjonować.

Wymiana stóp procentowych stanowi aktualnie ponad 80% wszystkich operacji swap. Należy zaznaczyć, że umowy typu swap nie obejmują wymiany kapitału, lecz tylko strumienie płatności z tytułu odsetek.